25/02/2023 - 05/05/2023

Zilberman Projects | İstanbul, Fatoş Irwen’in Zilberman | Berlin'de 16 Şubat – 15 Nisan, 2023 tarihleri arasında sergilenmekte olan Sûr adlı kişisel sergisinden bir kesit sunan seçkiye 25 Şubat - 5 Mayıs 2023 tarihleri arasında ev sahipliği yapmaktan mutluluk duyar.

Fatoş İrwen, Sûr sergisi için memleketi Diyarbakır’ın toprağını tema olarak seçiyor. Kürt halkının yoğun olarak yaşadığı ve pek çok medeniyete yuva olan Mezopotamya toprağı, geçmişi ve güncel siyasi tarihi, halkı, inançları ve zayiatlarıyla birlikte çok katmanlı bir yapıya sahip. İslam inancına göre Sûr, İsrâfil meleğinin kıyâmetin geldiğini bildirmek için üfleyeceği borudur. Sûr'un ölüm ve yaşamı birlikte ele aldığı ve zaman içinde Ölüm ve Diriliş denklemini yakaladığı söylenir. Kürtçe'de sınır/duvar/cephe anlamına gelen sûr, Diyarbakır'ın ilçesi olan Sur ile aynı olmakla birlikte, işaret etmek, seslenmek, ses çıkarmak gibi anlamlara da gelir. Bu sergi tüm bunları ortak bir paydada buluşturuyor. Sanatçı bu sergisini gerçekleştirmek için yöresindeki tarlaları, mezarlıkları, bereketli bahçeleri, çorak arazileri ve dağlık alanları gezmiş; toprağa yaklaşarak onunla bütünleşmiş. Bu toprak, Diyarbakır toplumunun üstünde yaşadığı, altına gömüldüğü, üstünden geçip yürüdüğü, hasadından beslendiği topraktır. 

Şiryan başlıklı videoda Irwen elini dikerek ve deşerek deforme ediyor. Devlet tarafından tanınmanın önemli bir aracı olan parmak izini okunamayacak hale getirerek iktidarın kimlik politikalarına karşı bedensel bir belirsizlik alanı yaratıyor. Bir dolu kanun, silah ve dayatmanın karşısından sanatçı, bedenini bir direnme aracı olarak kullanıyor. Çocukluk döneminde elinin derisini dikme oyununu yetişkin bedenine taşıyarak bedenin kodlarını bozan bu eylemle sürdürüyor.

Irwen, Hevsel Bahçeleri’ni Dicle nehrine vuran yansımalarıyla ifade eder. Manzarayı gölgelerle betimleyen Hevsel serisi, suya dağılan ve sayfalara yayılan mürekkebin hareketini nehrin kıyısına vuran yansımalarla anlatır. Çünkü güzel ve bereketli topraklar aynı zamanda şiddetin de meskenidir. Pek çok şiirin ithaf edildiği bir yer olsa da karanlık ve uğursuz geçmişi o yansımalarda saklıdır. Serginin altını çizdiği beden, öz savunma, kadın direniş hareketi gibi meseleler tıpkı Şiryan'da olduğu gibi Rosa başlıklı çalışmaya da ilham olur. Hevsel Bahçeleri'nin kirpileriyle özdeşlik kuran bu çalışma pembe bir çocuk kıyafetinde vücut bulur. Pembenin yumuşaklığı ile kirpinin sert dikenlerinin yarattığı tezatlık, dişil direniş unsurlarını açık eder.

İrwen'in çalışmaları, kendi kişisel hikayesi üzerinden aktardığı erke, feodalizme ve devlet şiddetine karşı bir anlatı oluşturur. Sanatçı 2017 yılında Diyarbakır'da gözaltına alındı. Hiçbir delil gösterilmeden gizli tanık ifadesi ile hapis cezasına çarptırıldı ve üç yılını burada geçirdi. Bu süre zarfında, sanatçı Sûr sergisinde de kimi çalışmaları hapishanenin zorlu ve kısıtlayıcı şartlarına rağmen üretti. 

Sûr'da temsil edilen zemin, sanatçının kazmaya ve teşhir etmeye çalıştığı çağdaş sınır siyasetimizin parçalarını içeriyor. Burada kadın bakış açısı da göz ardı edilemez: Sanatçı bunu öne çıkararak tarihsel mitlerin gücünü toprak anaya geri getirir. Kazma ve kazıma yoluyla bir şeye erişmeye çalışır. Mümkün olsaydı, Fatoş İrwen kendi toprağına dair farkındalık ve anlayış yaratmak için Dünya’nın yedi katının tamamını kazmaya hazırdı.

Fatoş İrwen Diyarbakır’ın tarihi Suriçi bölgesinde doğup büyümüştür. Dicle Üniversitesi Resim Bölümü’nden mezun olduktan sonra Batman, Diyarbakır ve İstanbul’da yaklaşık on yıl süreyle resim eğitimi vermiştir. Sanatçı, yıllara yayılan kesintisiz üretim sürecinde adalet, güç ilişkileri, inanç sistemleri ve cinsiyet politikaları gibi konuları inceler. Bu meselelerin birey ve toplumdaki etkilerine odaklanan eserlerini video, fotoğraf, resim, tekstil, yerleştirme ve performans gibi çeşitli alanlarda üretir. Sanatçının performans temelli çalışmalarında öne çıkanlar arasında, bireyin deneyimlediklerinin hafıza, bilinçaltı ve rüyalara yansımalarının yanı sıra, mekan ve beden arasındaki ilişki bulunur. Sanatçının kişisel sergisi Olağan Zamanın Dışında (küratörler: Ezgi Bakçay and Wenda Koyuncu), Karşı Sanat Çalışmaları ve DEPO İstanbul’da eş zamanlı olarak 2021 yılında gerçekleşmiştir. Ayrıca sanatçının katıldığı seçilmiş grup sergileri arasında Kağıttan (küratör: Selin Akın, Ferda Art Platform, Istanbul, 2021); Art in Dark Times (düzenleyen bi’bak, Haus der Statistik, Berlin, Almanya, 2020); Heritage / Matrimonio (küratör: Gudrun Wallenböck, Galeri Enrique Guerrero, Mexico City, Meksika, 2019); Not What You Think! (Hinterland Galerie, Viyana, Avusturya, 2018); Post-Peace (küratör: Katia Krupennikova, Württembergischer Kunstverein, Stuttgart, Almanya, 2017) yer alır. Fatoş İrwen, hayatını ve çalışmalarını İstanbul ve Diyarbakır’da sürdürmektedir.

Sergideki Çalışmalar